Een verandering van perspectief op de mensenrechtenbenadering impliceert de integratie van de gelijkheid tussen man en vrouw. Aan de hand van het IAO-verdrag onderzochten we in deze sessie het geweld dat vrouwen ondergaan op het werk, zowel in de landbouw- als de huishoudsector. We identificeerden ook de mechanismen en problemen van geweld die een effect hebben op hun mensenrechten, zoals het recht op voedsel, het recht op gezondheid en veiligheid en seksuele en reproductieve rechten. We toonden aan hoe feministen, sociale bewegingen en vakbonden de strijd aangaan en welke successen ze al hebben geboekt.
Mee georganiseerd door: FOS, Le Monde selon les femmes en Solidagro
Gemodereerd door Pascale Maquestiau van Le Monde selon les femmes et Fairouz Gazdallah de Solidagro
In de workshop dachten we na over 3 zaken:
- Ontmoeting met proactieve feministen
- Hoe kunnen alle vormen van geweld worden bestreden… en zo het continuüm van geweld zichtbaar maken.
3. De aanpak van mensenrechten is gekoppeld aan de gelijkheid van mannen en vrouwen
Via deze drie wegen trachtten we te begrijpen hoe steun kan worden verleend aan vrouwelijke mensenrechtenverdedigers die niet als zodanig zijn geïdentificeerd en welke strategie door verschillende feministische initiatieven wordt ontwikkeld.
Wij contextualiseren welke strijd er wordt gevoerd, hoe deze wordt opgezet en hoe de ruimte van eisen tot stand komt. We begonnen daarvoor met de rechten van vrouwelijk huishoudelijk personeel en de vraag naar toegang tot landbouwgrond, d.w.z. toegang tot en controle over natuurlijke hulpbronnen en productiemiddelen.
Deze keuze in thema’s is niet onbelangrijk: aangezien onze keuze is gemaakt voor de kwesties van ondergewaardeerd reproductieve taken en boerinnen.
In de notie van waardig werk blijft het moeilijk om de commodificatie van vrouwenlichamen en zorg aan te pakken: het zorgen voor anderen en voor de eigen omgeving, werkgevers-werknemers relatie is vaak niet georganiseerd, en daarom is het vaak een eerste belangrijke stap om die relatie te formaliseren.
Feministen stellen zich de vraag wat waardig werk is.
Is er een wil om van informeel naar formeel werk over te gaan? Dit zijn sterk gendergebonden activiteiten die een 20e eeuws beeld in stand houden van vrouwen die de wereld voeden: moeders die voeden en vrouwen die zorgen. De andere kant van de medaille is echter de normalisering van seksuele exploitatie.
Het begrip “waardig werk” is geworteld in de patriarchale constructie van werk:
In een macho-maatschappij, in een kapitalistische maatschappij waar alles te koop is; in een racistische en neokolonialistische maatschappij: welke nationaliteit of etnische groep zal gedwongen worden te werken in dit systeem dat structureel ongelijk is?
Video-getuigenissen van Leddy Mozombite, voorzitter van een Peruaanse vakbond die huishoudelijk personeel verenigt en opkomt voor hun (arbeids)rechten. Hun campagnes leggen onder andere de nadruk op verschillende gendergerelateerde arbeidsrechten, zoals zwangerschapsverlof en de bestrijding van geweld en intimidatie op het werk.
Videos becommentarieerd door Magali Verdier, vormingswerker bij MOC Brussel
Ik doe de begeleiding van huishoudelijk personeel zonder papieren in hun vakbondsstrijd voor hun sociale en economische rechten (het verkrijgen van een wettelijke status). Mijn rol is om de vakbond te ondersteunen, de vakbond is een collectief verdedigingsmechanisme voor werknemers zonder papieren.
De continuïteit van geweld is een realiteit. Als de mensen zonder papieren samenwerken kunnen hun rechten beter verdedigd worden en hun lonen opgekrikt worden. De huishoudwerksters zijn inderdaad zeer onzichtbaar want ze werken niet in publieke plaatsen, het veld of grote privébedrijven, maar achter gesloten deuren, opgesloten in huizen. We moeten een manier vinden hoe we die vrouwen in contact kunnen brengen met elkaar, het zijn vaak allemaal migrantenvrouwen en op die manier kunnen ze een gemeenschap vormen. OP dit moment zijn er 150.000 sans papiers. Het doel van de collectieve strijd is dus het zichtbaar maken van vrouwen die opgesloten zijn in de huizen. Er zijn verschillende klassen en daar moeten we rekening mee houden. Ze hebben geen toegang tot sociale zekerheid en dan is er ook nog het probleem van het geslacht (intersectionaliteit). Naast het feit dat ze vaak alleen gemigreerd zijn (vaak gescheiden vrouwen), hebben ze vaak als gemeenschappelijke ervaring dat ze slachtoffer zijn geworden van geweld. Migrantenvrouwen zonder papieren hebben niet veel rechten, net door het feit dat ze geen papieren hebben. We zouden ze moeten betalen zoals mensen met papieren, zodat ze dezelfde rechten krijgen die ze nodig hebben, ziekteverzekering, recht op vakantie etc. We moeten die vrouwen gaan sensibiliseren om een klacht in te dienen als ze die rechten niet krijgen aangezien ze vaak denken dat ze dit niet kunnen omdat ze geen papieren hebben. De deskundige en feministische analyse van de geleefde ervaring heeft ook nood aan een politieke analyse en net daarom is het belangrijk te onthouden dat het geen individueel, maar collectief verhaal is. We zien dat in de thuiswerkbeweging steeds meer vrouwen een plaats innemen. Er is een netwerk gekomen van informele solidariteit dat als steun diende tijdens de Corona-periode.
De vrouwen hebben vaak geen mogelijkheid om even uit te rusten, werken hele lange uren en hebben het heel zwaar zonder dat er iets voor teruggegeven wordt. Er bestaan wel degelijk rechten die hen hiertegen beschermen, maar die worden gewoon niet toegepast. Met het maatschappelijk veld en door middel van advocacy willen we die toepassing wel krijgen.
We doen onderzoek en enquêtes en leggen ze voor aan politiekers.
Sommigen krijgen dan uiteindelijk wel papieren (na 5-20 jaar), maar dan wordt hun pension bijvoorbeeld niet erkend omdat ze zonder papieren werkten voor een groot deel van de tijd. Er is ook geen formalisering van rechten dus de vrouwen werken vaak 50-60 uur per week en krijgen 3 euro dus om te overleven moeten ze meer werken dan normaal. Zonder formalisering van rechten, is er ook geen realisatie. Een juridische benadering volstaat echter niet, want er moet een engagement zijn van de werkgevers om te komen tot wettelijke loonaangelegenheden.
Door het bezuinigingsbeleid kan de middenklasse niet voor haar bejaarden zorgen, zodanig dat ze meer en meer beroep moeten doen op huishoudelijke hulp.
Discussie: Verbeteringspositie die voordelig zou kunnen zijn voor de werkgevers? Er is ook bij sommige werkgevers een goede wil, we zouden een strategie moeten hebben om de werkgevers te sensibiliseren. Er is soms een paradox wanneer de werkgevers de sans papiers wel tewerk willen stellen, maar ook niet omdat ze niet dezelfde rechten krijgen van de staat. à de oplossing is dus het regulariseren.
Video-getuigenis van Victorine Nzyavake Vasianirya, boerin, agro-ecologist en nationaaldirectrice van de Nationale Boerenacademie in DR Congo (ANPC)
Video-commentaar van Marie Caraj, expert bescherming mensenrechtenverdedigers. Werkte bij Peace Brigades International (PBI) en Protection International (PI).
Toegankelijke publicaties:
Er zijn altijd vrouwen en mannen geweest die opkwamen voor de mensenrechten in het algemeen, maar als het specifieke gaat over mensenrechten van vrouwen, staan mannen veel minder aan hun kant, omdat genderdiscriminatie zelfs in mensenrechtenorganisaties bestaat. Wanneer vrouwen zichtbaarder worden, worden zij niet alleen geconfronteerd met dezelfde veiligheidsrisico’s als hun mannelijke collega’s in het mensenrechtenwerk in het algemeen, maar ook met de risico’s die samenhangen met hun vrouw-zijn. Zelfs binnen mensenrechtenorganisaties wordt de gelijkheid van vrouwen en mannen nog al te vaak uitgesteld als een optie voor betere tijden, terwijl zij de eigenlijke structuur van de mensheid is en op zijn minst een strategie om de eerbiediging van de universele mensenrechten te waarborgen is.
WHRD’s (Women Human Rights Defenders), zoals Victorine, krijgen daarom te maken met weerstand van politieke, sociale, economische en andere actoren, alsmede van hun eigen collega’s. De WHRD’s stellen de gevestigde orde, patriarchale gendervoorschriften en machtsverhoudingen binnen en buiten hun eigen organisaties ter discussie. Als hun organisatie gemengd is, worden zij al te vaak gedegradeerd tot ondergeschikte posities, ongeacht hun vaardigheden, gewoon omdat zij vrouwen zijn. Zij staan ook bloot aan verwijten en druk van hun eigen gemeenschappen en families omdat deze vrouwelijke verdedigers hun tijd besteden aan de universele rechten van de mens en niet alleen aan gezinstaken. Politieke, sociale en economische actoren die de mensenrechten niet eerbiedigen, gebruiken niet alleen deze zelfde hefbomen om het werk van de WHRD’s tegen te houden, maar ook de algemene en specifieke bedreigingen van patriarchaat en seksisme. Seksuele intimidatie en schendingen zijn wapens die worden gebruikt door actoren wier belangen door de WHRD’s worden bedreigd. Dit gebeurt nog steeds in landen als DRC, waar de straffeloosheid voortduurt, zelfs wanneer de regeringsautoriteiten enige erkenning uitspreken voor de activiteiten van de WHRD’s, zolang hun eisen, de door de autoriteiten vastgestelde grens, niet overschrijden.
Mensenrechtenverdedigers voeren veiligheidsstrategieën en -protocollen in, ook in samenwerking met internationale ngo’s. Als aanvulling op deze veiligheidsmaatregelen is het echter van essentieel belang te werken aan de psychosociale gevolgen van politiek geweld, teneinde inzicht te krijgen in de macht van potentiële daders, de capaciteit van de mensenrechtenactivisten op te bouwen, wegen voor gemeenschapsactie te vinden en zoveel mogelijk ruimte in te nemen in de strijd voor gerechtigheid en bescherming van alle mensenrechten.