Gezondheidsactivisme in Congo: 3 x 3

Waarom werden Billy, Roger en Sylvie gezondheidsactivist bij Etoile du Sud? Wie inspireerde hen en hoe is hun leven veranderd sinds ze activist geworden zijn? We stelden drie vragen aan Billy (voorzitter van de jongerendynamiek), Roger (boekhoudassistent) en Sylvie (voorzitster van de Raad van Bestuur).

Wie inspireerde je om gezondheidsactivist te worden? 

Billy: “Een vriend overtuigde me om deel te nemen aan de vergaderingen van een afdeling van EDS in Barumbu bij “Maman Henriete”. Tijdens de tweede vergadering raakte ik met de voorzitster van de lokale afdeling van EDS aan de praat over een elektriciteitsprobleem in mijn straat. Ik beloofde haar dat ik mijn nieuwe kennis meteen in praktijk zou brengen.”

Roger: “Ik was een fervente lezer en Billy van EDS vertelde me dat ik gratis boeken kon uitlenen in hun bibliotheek. Daar leerde ik de strijd voor het recht op gezondheid kennen en dat liet mij niet meer los. Toen ik deelnam aan een conferentie van EDS, werd ik opgemerkt door de coördinator. We raakten aan de praat over politiek en gezondheid. In 2014 vroeg hij of ik zijn persoonlijke assistent wou worden.”

Sylvie: “Als redactiemedewerkster bij de krant l’Observateur bracht ik verslag uit van activiteiten rond cultuur en ontwikkeling. Zo leerde ik in 2009 EDS kennen tijdens één van hun publieke activiteiten. De vrijwilligers van de volksgezondheidscomités vertelden er over de moeilijkheden waar ze tegenaan lopen op het terrein. De animatoren van EDS stelden voor om samen te werken met lokale overheden en lokale leiders om deze problemen op te lossen. Ik was sterk onder de indruk van hun aanpak en bleef EDS van op afstand volgen. Na een tijdje werd ik door de coördinator gevraagd om halftijds voor EDS aan de slag te gaan als communicatiemedewerkster.”

 

Op welk moment besefte je dat je een rol kon spelen in de strijd voor het recht op gezondheid? 

Billy: “Ik had ontdekt dat de elektriciteitskabel die mijn straat van stroom moest voorzien, een samenraapsel was van overschotten. Alles behalve veilig dus. Mijn net verworven kennis over empowerment deed me beseffen dat ik mee verantwoordelijk was voor mijn eigen leefomstandigheden. Ik verzamelde enkele jongeren uit mijn straat en we onderzochten hoe we dit probleem konden oplossen. We schreven een brief naar de nationale elektriciteitsmaatschappij, het nationaal Parlement en het Ministerie van Energie. De brief was ondertekend door lokale leiders, de voorzitster van ons volksgezondheidscomité en onszelf. Een week later zagen we plots’s morgens vroeg dat medewerkers van de elektriciteits­maatschappij een nieuwe kabel kwamen leveren. Uit angst dat hij zou worden gestolen, hielpen we de kabel snel ingraven.”

Roger: “Toen ik naar mijn huidige appartement verhuisde, ontdekte ik dat er op geen enkel van de 14 (!) appartementen een vuilbak stond. Iedereen gooide het afval zo maar voor de poort op straat. Ik begon mijn buren te sensibiliseren over het gevaar van rondslingerend afval, maar kreeg geen gehoor. Tot er op een dag een kindje aan het spelen was voor onze poort en van het afval begon te eten. De jongen werd ernstig ziek. Plots luisterden mijn buren wel naar mij. De huisbaas verplichte iedereen om hun afval in een vuilbak te doen. We organiseerden een ophaalsysteem waar alle inwoners hun eigen deel van betaalden. Ik merkte dat ik een positieve impact kon hebben op mijn buurt en breidde mijn engagement uit naar mijn straat en later mijn hele wijk.”

Sylvie: “Als medewerkster van EDS ging ik regelmatig op het terrein om de realisaties en context beter te leren kennen. Ik was gefascineerd door de vele vrijwilligers die zich belangeloos inzetten voor hun gemeenschap. Ze streden tegen erosie, tegen ondervoeding bij kinderen, tegen onhygiënische leefomstandigheden. Ik werkte toen nog halftijds bij de krant en begon ook daar steeds meer over EDS te spreken met mijn collega’s. Ik startte er mijn eigen kleine gezondheidscampagnes en kreeg zelfs de bijnaam “Maman Bopeto”, genoemd naar de deur-aan-deur afvalophalers. De combinatie tussen mijn twee jobs werd te zwaar, dus koos ik voor een fulltime positie bij EDS.”

 

Hoe is je leven veranderd sinds je gezondheidsactivist bent? 

Billy: “Na onze actie voor veilige stroom richtte ik samen met de andere jongeren een straatcomité op om onze problemen aan te pakken. Het initiatief is nu over de hele wijk bekend. Zowel mannen als vrouwen, volwassenen als kinderen doen mee aan onze solidariteitsacties. Ondertussen maakte ik van mijn engagement ook mijn beroep en ben ik voorzitter van de jongerenbeweging van EDS.”

Roger: “Als student internationale relaties wou ik diplomaat worden in Oeganda. Ik had er een stage gedaan in de Congolese ambassade. Nu werk ik als boekhoudassistent voor EDS, mijn leven is dus een hele andere richting uitgegaan. Dankzij opleidingen van EDS weet ik nu hoe ik concrete problemen in mijn buurt moet aanpakken en welke personen we moeten aanspreken om echte verandering te krijgen. Ik zie dat mijn engagement een blijvend resultaat heeft en dat maakt mij trots!”

Sylvie: “Als redactiemedewerkster bij l’Observateur was ik ook al met ontwikkelingsvraagstukken bezig, maar pas sinds ik Etoile du Sud heb leren kennen zag ik pas echt wat de positieve impact van gezondheidsactivisme kan zijn. Ik heb nog geen seconde spijt gehad van mijn beslissing om mij voor EDS te engageren.”

Congo: hoe watercomités levens redden in Goma

‘L’eau c’est la vie’, ‘water is leven’. Onder dat motto strijden watercomités voor een betere toegang tot water in de volkswijken van Goma. De installatie van watertanks is geen doel op zich, maar wel een stap in het versterken van de gemeenschap om op te komen voor en te genieten van het recht op water.

De stad Goma in het noordoosten van Congo ligt vlak aan het immense Kivumeer. Maar toch is de toegang tot water in de volkswijken niet evident. In 2017 installeerde Viva Saluds partner Etoile du Sud (EDS) een watertank van 10 m³ in de afgelegen wijk Lac Vert. Een investering die heel wat in gang zette voor de buurt.

Begin januari 2018 besliste de provinciale Minister van gezondheid in Noord-Kivu om samen te werken met de lokale volkscomités.

 

Stappen naar het recht op drinkbaar water
De organisatie van een wijk begint door mensen samen te brengen die een zekere invloed hebben in hun gemeenschap en die samen willen nadenken over hoe de levensomstandigheden er beter kunnen worden. Zij brengen samen de problemen van hun wijk in kaart. Eens de prioriteiten duidelijk zijn, breidt deze kerngroep zich uit tot een volkscomité voor gezondheid met geëngageerde mannen en vrouwen uit de wijk. Zij organiseren dan een brede bevraging onder de bevolking. Zo wil Etoile du Sud zo veel mogelijk mensen betrekken bij het project.

In 2017 besliste het lokale volkscomité van Lac Vert dat een betere toegang tot water bovenaan hun agenda moest staan. De buurt had amper toegang tot water, want de nationale watermaatschappij Regideso had hun wijk links laten liggen. Sinds 2010 moest Regideso waterleidingen aanleggen, maar 7 jaar later is er nog altijd geen tank geïnstalleerd.

Mercycorps, een Amerikaanse ngo die de nood aan drinkbaar water zag, installeerde in 2014 enkele watertanks in Lac Vert en de naastliggende wijk Mugunga. Maar door een gebrek aan middelen kon de provinciale overheid van Noord-Kivu de opvolging en het onderhoud niet garanderen. 

 

“Bidons jaunes”-betoging voert druk uit op de nationale waterwetgeving
De wijkbewoners wilden al snel zelf betrokken zijn bij het beheer en organiseerden zich in lokale gezondheidscomités met de hulp van Etoile du Sud. Ze kwamen op straat en eisten hun recht op water op tijdens een mars met gele watertonnen, de “bidons jaunes”. Studenten van de film- en theaterschool in Lubumbashi en het RITCS in Brussel filmden de actie in deze documentaire

De lokale overheid voelde zich gesterkt door de “bidons jaunes”-mars en voerde druk uit op de nationale overheid om de Congolese waterwet aan te passen. Die wet stelt de nationale watermaatschappij verantwoordelijk voor de bevoorrading van het hele grondgebied van de Democratische Republiek Congo. Een bijna onmogelijke opdracht, als je weet dat Congo ongeveer 77 keer groter is dan België en sommige gebieden erg moelijk bereikbaar zijn. 

De nieuwe wet die eind 2017 goedgekeurd werd, laat wel samenwerking met derden toe. Dat was een buitenkans voor de lokale gezondheidscomités en watercomités om hun waterprojecten te laten financieren door de provincie van Noord-Kivu. 

Eind 2017 installeerde een duurzaam watercomité een nieuwe watertank in de wijk Lac Vert. De tank heeft een capaciteit om een honderdtal families mee te bevoorraden. Een watertanker haalt het water uit het Kivumeer, brengt het naar een lokale zuiveringsinstallatie en transporteert het dan naar de tank in Lac Vert. Het volkscomité neemt zelf het beheer en onderhoud in handen. 

 

Volkscomité inspireert de provinciale overheid
De provinciale overheid zag dat deze lokale watercomités een zelfvoorzienend beheer garanderen en toonde interesse voor een verdere samenwerking. Begin januari 2018 werd de samenwerking concreet na een gesprek met de provinciale Minister voor Gezondheid van Noord-Kivu. 

Sawy, advocaat en provinciaal medewerker van Etoile du Sud is een vurig voorstander van duurzame samenwerking met de overheid: “EDS wil dankzij gemeenschapsparticipatie hefbomen voor verandering creëren. Maar de verantwoordelijkheid voor basisvoorzieningen moet in handen genomen worden door de overheid. Het is zo dat de overheid zichzelf kan versterken en de basisrechten van de bevolking kan garanderen”.

Het watercomité van Lac Vert wil nu nog een stap verder gaan. Ze maken plannen om met mobiele tanks het water nog dichter bij de verafgelegen gezinnen te brengen.