Om in een duurzame en rechtvaardige samenleving te kunnen leven, hebben we nood aan mensen en organisaties die de fundamentele rechten van iedereen verdedigingen, te beginnen met die van mensen die zich in een kwetsbare situatie bevinden. De afgelopen jaren werden we echter in verschillende delen van de wereld geconfronteerd met beleid dat de ruimte voor het maatschappelijk middenveld heeft ingeperkt, alsook het steeds frequenter aanvallen en intimideren van mensenrechtenverdedigers. Deze sessie vestigde de aandacht op het werk van mannen en vrouwen die dagelijks opkomen voor fundamentele rechten en actief bijdragen aan positieve maatschappelijke ontwikkelingen voor het welzijn van mensen. Hoe belangrijk zijn deze mensen en organisaties voor maatschappelijke veranderingen? Hoe gaan ze te werk? Op welke grenzen en hinderpalen botsen ze hierbij? Wat kunnen wij als internationale organisaties doen om hen te beschermen en op de voorgrond te plaatsen? Welke rol kunnen Europese of lokale overheidsinstanties spelen om hun werk aan te moedigen?
Mee georganiseerd door: ACV, Commission Justice et Paix, KIYO en WSM
Gemodereerd door Alejandra Mejia Cardona van Commission Justice et Paix
Balzac Buzera Ntazongwa, verantwoordelijk voor de programma’s van Protection International in Bukavu (DR Congo)
Mensenrechtenverdedigers spelen een belangrijke rol bij de opbouw van duurzame en rechtvaardige samenlevingen. Hoewel de universele mensenrechten en de rol van mensenrechtenverdedigers verankerd zijn in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van 1948, worden ze in de praktijk niet altijd toegepast. Mensenrechtenverdedigers zijn de steunpilaren van onze samenlevingen. Zij bestrijden misdaden en schendingen van de fundamentele rechten. Zij zijn actoren van verandering en nemen risico’s in de strijd voor gelijkheid en gerechtigheid en om rechten te herstellen die overal ter wereld zijn geschonden (repressieve maatregelen, ontheemding, gebruik van geweld, enz.). Deze verdedigers (waaronder hele gemeenschappen) mobiliseren zich vreedzaam, zonder geweld, om te werken aan verandering in de samenleving. Protection International treedt overal ter wereld op om deze mensenrechtenverdedigers te beschermen, door middel van opleiding, politieke actie en bewustmaking. De prioriteit ligt in het verhogen van een aantal wettelijke kaders en deze toe te passen om verdedigers beter te beschermen.
Yves Makwambala, burgerbeweging LUCHA (DR Congo)
LUCHA is een burgerbeweging in DR Congo die de Congolese bevolking hoop wil geven door vreedzame protestacties te voeren met behulp van vernieuwende actiestrategieën. LUCHA is actief over het hele land en brengt honderden jongeren bijeen die zich inzetten voor een meer solidair alternatief maatschappijmodel. Veel van deze activisten zitten of zaten in de gevangenis als gevolg van vreedzame protestacties. Yves belandde in de gevangenis bij de lancering van het Filimbi platform als onderdeel van de bewustmakingscampagne voor jongeren. Hij leeft nu in ballingschap maar is van plan zijn engagement voort te zetten en zo de grenzen te omzeilen. LUCHA is ook actief op sociale media, wat veel succes heeft bij bepaalde politieke besluitvormers. Veel jongeren identificeren zich met LUCHA, wat hoop geeft aan een hele generatie. LUCHA heeft ook een kring van sympathisanten, die minder betrokken zijn bij de frontlinie, maar die hen bijstaan en bijdragen tot hun succes.
Pulchérie Gbalet (Ivoorkust). Vakbondsvrouw sinds 2004 en leider van het maatschappelijk middenveld sinds 2017 met de oprichting van het Forum des Organisations de la Société Civile Ivoirienne (FORSCI). President van Alternative Citoyenne Ivoirienne (ACi)
De rechtsstaat wordt in Ivoorkust niet geëerbiedigd. Mensenrechtenactivisten worden onderworpen aan repressie en worden vaak van hun vrijheid beroofd. Toen de president in 2020 aankondigde hij voor een derde termijn aanbleef, waren er demonstraties en werd Pulcherie voor 8 maanden in hechtenis genomen. De mensenrechtenverdedigers moeten worden beschermd door te investeren in preventie. Zij moeten worden opgeleid in elektronische en fysieke veiligheid. In het land zijn heel wat mensen ontheemd. Ze hebben geen bescherming en weten vaak niet waar ze heen moeten. Zij moeten worden geholpen om zich meer te organiseren in comités, zodat hun rechten worden geëerbiedigd.
Alice Munyerenkana Mugisho, jonge reporter (DR Congo, Bukavu), animatrice binnen een jeugdbeweging
Alice coördineert een groep jongeren die zich inzetten voor de rechten van jongeren en kinderen in Bukavu. Deze groep strijdt, via radio-verslaggeving, tegen straffeloosheid voor misdaden en corruptie. Het zijn opiniemakers die jongeren in staat willen stellen zich uit te drukken en hun autonomie en sociale samenhang op te eisen. Ze brengen jongeren samen, zodat ze gemeenschappelijke projecten kunnen opzetten. Zij willen in contact komen met jongeren uit de hele wereld, om hun hoop als wereldburgers te delen.
Issa Sissouma, directeur-generaal van de Union Technique de la Mutualité (Mali)
Het recht op sociale bescherming en sociale zekerheid wordt in Mali erkend en het maatschappelijk middenveld is op zeer concrete wijze betrokken bij de verwezenlijking ervan. De Staat wou namelijk dat het maatschappelijk middenveld zich zou organiseren voor de verwezenlijking van dit recht. Zo werkt het maatschappelijk middenveld mee aan diverse overheidsprogramma’s. Dit alles is bij wet geregeld. De eerste ziekteverzekeringsstelsels werden opgezet door het maatschappelijk middenveld, met name voor de informele sectoren, maar nu willen we naar een uitbreiding tot alle sectoren. Door de capaciteit van de actoren van het maatschappelijk middenveld te versterken en tegelijkertijd de dialoog met de staat in stand te houden, kan dit bereikt worden. Met het werk van INSP in Mali willen we een verenigd front vormen zodat het uitoefenen van dit recht gewaarborgd wordt. Er is geen sprake van intimidatie van het laatschappelijk middenveld omdat zij hand in hand werkt met de staat voor het welzijn van iedereen. Verschillende actoren uit het maatschappelijk middenveld werken samen om het recht op sociale bescherming uit te breiden.
Discussiepunten/belangrijkste punten die tijdens het debat naar boven kwamen
– Zou de sleutel tot het effectief optreden van mensenrechtenverdedigers in een veilige omgeving, kunnen liggen in meer samenwerking met overheidsactoren, maar ook met bedrijven? (tripolair model van gedeeld bestuur tussen deze drie actoren).
– Het is absoluut noodzakelijk meer te weten over de uitdagingen en inzet van de strijd van de verschillende mensenrechtenverdedigers. De uitwisseling van informatie en het delen van ervaringen is essentieel om de solidariteit te bevorderen en om de goede tips en trucs van elke activistengroep te kennen.
– de actoren, die de verschillende strijden kunnen ondersteunen, moeten worden geïdentificeerd.
– We hebben waarschuwingsmechanismen nodig, via sociale media. We moeten technologie gebruiken en protocollen vinden om alarm te slaan om verdedigers beter te beschermen.
– Een mensenrechtenverdediger zal eerst proberen de staat te benaderen om zijn of haar zaak gehoord te krijgen…zo niet, dan kan hij of zij (vreedzame) actie ondernemen
– Mensenrechtenverdedigers moeten overheden inspireren om te streven naar meer sociale rechtvaardigheid.
Conclusie
Een vreedzame manier van optreden van mensenrechtenverdedigers moet de regel blijven. Zij moeten zonder schuld zijn, hetgeen hen sterker maakt ten opzichte van het geweld waaraan de staat zich mogelijk schuldig maakt. Het is ook nodig om de strijd te verbreden en ook andere bewegingen en mensen uit te nodigen om mee op te komen voor de rechten.
Het is ook noodzakelijk de strijd te internationaliseren, om nog betere machtsverhoudingen tot stand te brengen.